K2_ARTICLE_CONTENT

Аллоҳ таоло инсонни Ўзи яратган экан, унга яратган Парвардигори олдидаги вазифаларини ҳам, бошқа мавжудотлар олдидаги бурчларини ҳам ўргатиш учун Ислом динини нозил қилди. Ислом инсоннинг бўш, бекор қолишини асло истамайди, аксинча, ўзи учун ҳам, ўзгалар учун ҳам доимо манфаат келтиришга, фаол бўлишга ундайди. Бунинг учун инсондан ҳар бир кунини ва бутун ҳаётини маълум мақсадга йўналтиришини талаб қилади.

Маълумки, инсон фаришталик билан ҳайвонлик хусусиятларини ўзида мужассам этган мураккаб мавжудотдир. Бинобарин, у мана шу икки тарафлама хусусиятини сақлаб туриши лозим. Шундагина у комил инсон бўлади ва дунёю охиратнинг бахту саодатини топади. Бунинг учун эса зарур бўлган маълум амалларни бажариб бориши даркор. Инсон танасининг тирик ва соғлом туриши учун моддий озуқалар қанчалар зарур бўлса, руҳининг тирик ва соғлом бўлиши учун ҳам маънавий озуқа шундай зарурдир. Тана учун моддий озуқа бардавом бўлиши шарт бўлганидек, руҳ учун ҳам давомий маънавий озуқа шарт. Шунинг учун ҳам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Амалларнинг Аллоҳга энг суюклиси оз бўлса ҳам бардавом бўлганидир», деганлар. Маълумки, ҳар қандай амал вазифа қилиб олингандагина бардавом бўлади. Уламолар ана шундай вазифа қилиб олинган амални «вирд» деб атаганлар. Ушбу мақолада шу хусусда сўз юритмоқчимиз.


Вирд

«Вирд» сўзи асли араб тилида «сувга бориш» дегани. Маълумки, илгари ҳар кимнинг уйида сув оқиб турган эмас. Кишилар ўзлари ва чораваларига сув олиб келиш учун ҳовуз ёки қудуққа боришган. Ана ўша сувга бориш араб тилида «варода-йариду-вирдан» феъли билан ифодаланади. Сув ҳаёт зарурати бўлгани учун сувга бориш кишиларнинг кундалик ва доимий иши бўлган. Худди шунингдек, савобли амаллар инсон руҳининг ҳаётий зарурати экани ҳамда инсон уларга кундалик ҳаётида мурожаат қилиб туриши лозим бўлган учун савобли амални вазифа қилиб олиш уламолар истилоҳида «вирд» деб аталган.

Вирд икки турга бўлинади: умумий ва хусусий.

Умумий вирд барча мусулмонлар бажарадиган амаллардир. Хусусий вирд эса ҳар кимнинг ўз қобилияти, имконияти ва касби, турмуш тарзидан келиб чиққан ҳолда қиладиган вазифасидир.

Умумий вирд барча шаръий амалларда мавжуддир. Масалан, намозни олайлик. Одатда мусулмонлар фарз намозларига қўшиб ўқиладиган нафлларни, яъни бир кунда ўн икки ракъатдан иборат равотиб суннат намозларини доимий равишда ўқиб юрадилар. Аслида шу ҳам вирд. Шунингдек, намоздан кейин Курси оятини ўқиш, тасбеҳлар айтиш, бомдоддан кейин Ёсин сурасини, хуфтондан кейин Мулк сурасини ўқиш каби зикрлар ҳам вирд ҳисобланади. Аллоҳ таолога шукрлар бўлсинки, диёримиз мусулмонлари мазкур вирдларни ўз аждодларидан ўрганишган ва уларга доимо амал қилиб келишади.  Зотан, диёримизда дину диёнатни сақлаб, кейинги авлодга етакзган ота боболаримиз, диёримиз уламоларининг деярли барчалари нақшбандия тариқатида бўлган ва бу тариқатдаги вирдлар айнан суннатдан олинган бўлган. Улар ўз тариқатларидаги осон ва қулай вирдларни оммага ҳам таълим берганлар.

Бу амаллар фарз бўлмаса да, уларни оғишмай адо этамиз, худди фарз каби тарк қилмай бажарамиз. Бироқ, бу амалларни одат эмас, «вирд» сифатида бажариш самаралироқ бўлади. Кўпчилигимиз намозга тааллуқли бундан бошқа вирдларга кам вақт ажратамиз. Бошқа амаллардаги вирдлар эса аксарият мусулмонларимизда кам кузатилади, балки ундай вирдлар ҳақида кўпчиликда етарли тушунча ҳам йўқ. Биз ушбу мақолада ана ўша унутилаёзган ва қайта амалга қўйишимиз лозим бўлган турли вирдлар ҳақида сўзламоқчимиз.

Одатда «вирд» сўзини тасаввуф аҳли кўп ишлатади. Бунда асосан кундалик вазифа қилиб олинган тиловат ва зикрлар назарда тутилади. Натижада кўпчилик вирд деганда фақат тиловат ва зикрларнигина тушунадиган бўлиб қолган. Аслида вирдлар бошқа амалларни ҳам ўз ичига олади. Биз бунга айрим мисоллар келтирамиз ва бошланғич вирд сифатида уламоларнинг тавсияларини ҳам баён қиламиз.


1. Намоз.

Юқорида айтиб ўтилган равотиб суннатлар намоз вирдининг энг озидир. Ундан ташқари яна бир қанча вирдлар ҳам ҳадисларда келган.

Оиша розияллоҳу анҳо: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бирор намозни бошласалар, уни давомий ўқир эдилар», деган. Демак, киши фарз намоз ва унинг суннатларидан ташқари ҳадисларда келган турли нафллардан ҳам ўз имкониятига мувофиқларини вазифа қилиб, кун таритибига киритиб олиши улуғ амалдир. Мисол тариқасида таҳорат шукронаси намози, таҳажжуд, ишроқ ва чошгоҳ намозларини келтириш мумкин.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Жаннатга кирсам, олдимда кимнингдир шарпаси келди. Қарасам, Билол экан», деганлар ва Билол розияллоҳу анҳудан: «Нима билан жаннатда мендан ўзиб кетдинг?» деб сўраганлар. Шунда у киши ҳар азондан кейин икки ракъат намоз ўқишни ҳамда ҳар доим таҳорати синиши билан таҳорат олиши ва кетидан икки ракъат шукр намози ўқиб олишни одат қилганини айтган. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мана шу туфайли экан-да» деганлар.

Демак, баъзи намозларни вирд қилиб олиш кишини жаннатнинг юксак мақомларига етказар экан.

Тавсия: Равотиб суннатлардан ташқари қуйидаги намозларни вазифа қилиб олиш: таҳорат синиши билан янги таҳорат қилиб, икки ракъат «шукри вузуъ» намозини ўқиб олиш. Чо�